Zeytinyağı, tüm araştırmalar

Bilimsel olarak bir kelam edecekseniz önce bir ‘’çıkar çatışması’’ var? Onu açıklamalısınız. Yani Aspirin faydalıdır,  derseniz. Aspirin üren firmadan para alıp, almadığınızı veya işbirliği içinde olduğunuzu söylemelisiniz. Söyleyecekleriniz de buna göre değerlendirilir. Tüm konuşma ve bilimsel yayınlarda bu geçerlidir.

Zeytinyağı konusuna gelince benim de manevi bir bağlantım ve çıkar çatışmam var. Bunu açıklamam gerekir. Ailenin 130 yıllık zeytin ağaçlarında hala üretilen zeytinyağını kullanan 4.nesil birisi olduğumu söylemeliyim.  

Tam olarak çözemediğim bir şekilde Vegan taraftarlarının bir kısmı zeytinyağını da düşman ilan etmiş durumdalar. Zeytinyağı kötüdür hipotezini anlayamıyorum.

Vegan ya da başka bir felsefeyi bütünü ile doğru kabul edip karşı görüşleri toptan ret etmek bana mantıklı gelmiyor.  Her felsefenin içinde doğrular da ,yanlışlarda vardır. Hatta zaman ile bunlar değişebilir de. Benim söyleyeceklerimin de hepsi doğru olmayabilir ve  değişebilir. Bilim şüphe temelinde yaşar ve değişkendir. Amerikan Diyet Komitesinin yayınlarında zeytinyağına karşı çıkan veganlar olduğunu da gördüm. Sonuçta komite itirazlara karşın zeytinyağını önerdi. Ben de bunun üzerine uzun süreden beri kafamda olan zeytinyağı konusunda bir derleme yaptım.

Şimdi elimizde neler var ?

Önce olumsuz örneklere bakalım.

Bir çalışmada tüketildikten sonra kol damarında akım arttıran genişlemenin azaldığı bulunmuş (1).  Zeytinyağı tüketiminde hemen sonra 3 saatlik dönemde hamburger ve patates kızartmalarına yakın bir düşüş ve trigliserid düzeyinde yükselme olmuş.

Şimdi kötü diyeceksiniz değil mi? Ama çalışma 1999 yılında yapılmış. Sadece 20 kişi ile ve kontrol grubu yok. Burada önemli konu nedir? Vücudumuzun mükemmel bir özelliğidir. İnsan vücudu kalbin diğer yerlerdeki damarlardaki tansiyon düşüklüğü veya akım azalmasında etkilenmemesi için Koroner kalp damarlarımızın akımının sadece kendi içinde düzenlenmesini sağlamış. Yani kalbimiz kol damarını bırakın başka herhangi bir bölgedeki değişiklikten asla etkilenmez kendi dolaşımını kendisi kontrol eder. Yani sistemik dolaşımdan farklıdır.  Yoksa her tansiyonumuz düştüğünde kalp krizi geçirirdik. Böyle koruyucu bir yöntem var.

Yine bir başka çalışmada zeytinyağı tüketiminin damar duvarını döşeyen  endotel hücrelerinin fonksiyonlarında bozulma yarattığı tespit edilmiştir (3). 200O yılında yapılan bu çalşımaya katılan insan sayısı kaç tahmin edin bakalım. On kişi. Sanırım bu sayı sizde bir gülümseme yarattı.

İkinci bir çalışmada Yüksek yağlı ve zeytinyağı içeren diyet ile düşük yağlı diyet ve keten tohumu yağı karşılaştırılmış (2).  Tabi ki düşük yağlı ve keten tohumu kullanılan diyet damar duvarını döşeyen endotel hücreleri açısından daha iyi bulunmuş.

Ama yine 20 kişi ve sadece 4 haftalık bir süre de inceleme yapılmış. Şimdi buna bakarak yüksek yağlı beslenenleri suçlayabilirsiniz ama zeytinyağının suçu nedir? Yorumu size bırakıyorum.

Yine bir başka çalışmada zeytinyağı tüketimin endotel fonksiyonlarında bozulma yarattığı tespit edilmiştir( 3). 200 yılında yapılan bu çalışmaya katılan insan sayısı kaç tahmin edin bakalım. On kişi. Sanırım bu sayı sizde bir gülümseme yarattı.

Diğer yapılan çalışmalarda hep kısa süreli ve az sayıda hasta sayısı ile yapılmış eski çalışmalardır.

Peki, gelin şimdi aynanın öbür tarafına büyük insan çalışmalarına bakalım.

Tabi ki bu çalışmalar zeytinyağı üreten ve tüketen ülkelerden geliyor.

İtalyanlar 29,689 kadınları 1993 – 1998 yılları arasında toplamışlar yaklaşık 8 sene takip etmişler (4). 2011 yılında da sonuçları yayınlamışlar. Meyve tüketenlerde Kalp Damar Hastalığı riskinde bir fark bulunmamış. Buna karşın en fazla zeytinyağı tüketenler olmak üzere büyük yeşil yapraklı sebze tüketenlerde Kalp Damar Hastalığı riski azalmış.

İtalyanlar böyle bir çalışma yaparlarda İspanyollar boş durur mu? Onlarda bir araştırma yapmışlar. Hem de büyük bir çalışma.

Bu büyük çalışma 40 142 kişi, 1992 -1996 yılları arasında toplanmış ve 2004’e kadar yani 12 yıl izlenmiş (5). Sekiz yılda tüm verileri ancak değerlendirebilmişler ve 2012 yılında yayınlamışlar.  Kalp Damar Hastalığı riskinde azalma bulunmuş. Kimlerde mi? Ham işlenmemiş zeytinyağı kullananlar en çok fayda görenler, hiç sigara içmeyenler ve hiç alkol kullanmayanlarda daha yararlı olduğu görülmüştür.

Gelelim son noktaya siz tarii bir çalışmadan bahsedeceğim 1952 yılında yedi ülkede başlatılmış ve doğal olarak ‘’YEDİ ÜLKE ÇALIŞMASI ‘’ adını almış bir araştrımadır. (6-7). Katılan ülkeler ABD, Finlandiya, Sırbistan, Hollanda, İtalya ve Japonya’dır. Aralıklı olarak beslenme alışkanlıkları saptanmış ve ölüm nedenleri ve oranları izlenmiştir. Halen bu çalışma gelen nesiller ile devam etmektedir. Son verilerdeki 40-59 yaşları arasında ki 12 763 kişinin sonuçlarına göre;  ham İşlenmemiş zeytinyağı tüketenlerde Kalp Damar Hastalığı ölümü düşük bulunmuş.  En iyi oran Japonya’da en kötü oranlar ise ABD ve Finlandiya’dadır.

Sanırım bu sonuç bize açık bir fikir veriyor.

Tekrar altını çizelim Zeytinyağı ham ve işlenmemiş olmalıdır. Pişirmede bile kulanıldığında ısıtmaya bağlı olumsuz etkiler ön plana çıkabilir.

Günümüzde fiyatlara bakarsanız litresi 20 TL olan ile 45 TL olanlar raflarda yan yana duruyor. Ucuz olanlarda içlerinde çiçek yağı var. Ucuz olanların da asiditeleri daha yüksek. Bu nedenlerden fiyatları düşüktür.

Şunu eklemeliyiz ki sadece tek başına zeytinyağı yeterli değildir. Bitkisel beslenme de esastır. Ham olarak kullanılması esastır. Isıtılan yağlar konusunda olumsuz düşünüyorum.

Zeytinyağı ve kanser konusunda yararlı olduğu konusunda yayınlar var. Ama bu benim konum değil. Yanlış bir şey söylemek istemem, onu uzman meslektaşlarıma bırakıyorum.

Zeytinyağı için önerilen doz günlük 25-40 ml yeterlidir.

Son olarak 2019 yılında ayrıntılı bir çalışma yayınlandı (8). Burada Akdeniz Diyetinin:

• Tansiyonu düşürdüğü,
• Damar sertliğine sebeb olan köpük hücrelerini azalttığı,
• Damarda sertleşmeyi azalttığı
• Kalp Damar Tıkanıklığı ve Kalp Yetmezliği görülme sıklığını düşürdüğü,
• Ek olarak İnsülin direncini azaltıyor, felç riskini düşürüyor. Yaşlılarda düşünsel fonksiyonları toparlıyor. LDL ve HDL üzerin de olumlu etkileri gösterilmiştir.

Son söz Zeytinyağı kötü olsaydı. Tüm Akdeniz ülkeleri telef olurdu. Zaman, zaman tartışılsa da zeytinyağı hala insanlığın ve sağlığın yanında gözüküyor.

Sağlıcakla kalınız.

Teşekkürler 

Dr.Serdar Akgün  (@drserdarakgun)

https://drserdarakgun.com/index.php/2021/02/21/zeytiyagi-tum-arastitmalar/

KAYNAKLAR

1.Ogel R. Brachial Artery Ultrasound: A Noninvasive Tool in the Assessment of Trig1yceride-Rich Lipoproteins. Clin. Cardiol. Vol. 22 (Suppl. II), 11-34-11-39 1999.

2.F Fuentes , J López-Miranda, P Pérez-Martínez, Y Jiménez, C Marín, P Gómez, J M Fernández, J Caballero, J Delgado-Lista, F Pérez-Jiménez. Chronic effects of a high-fat diet enriched with virgin olive oil and a low-fat diet enriched with alpha-linolenic acid on postprandial endothelial function in healthy men. Br J Nutr. 2008 Jul;100(1):159-65.

3.R  Vogel , M C Corretti, G D Plotnick. The postprandial effect of components of the Mediterranean diet on endothelial function. J Am Coll Cardiol. 2000 Nov 1;36(5):1455-60.

4.Benedetta Bendinelli, Giovanna Masala, Calogero Saieva, Simonetta Salvini, Carmela Calonico, Carlotta Sacerdote, Claudia Agnoli, Sara Grioni, Graziella Frasca, Amalia Mattiello, Paolo Chiodini, Rosario Tumino, Paolo Vineis, Domenico Palli, Salvatore Panico. Fruit, vegetables, and olive oil and risk of coronary heart disease in Italian women: the EPICOR Study. Am J Clin Nutr. 2011 Feb;93(2):275-83.

5.Genevieve Buckland , Noemie Travier, Aurelio Barricarte, Eva Ardanaz, Conchi Moreno-Iribas, María-José Sánchez, Esther Molina-Montes, María Dolores Chirlaque, José María Huerta, Carmen Navarro, Maria Luisa Redondo, Pilar Amiano, Miren Dorronsoro, Nerea Larrañaga, Carlos A Gonzalez. Olive oil intake and CHD in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition Spanish cohort. Br J Nutr. 2012 Dec 14;108(11):2075-82.

6.Cristina Nocella , Vittoria Cammisotto , Luca Fianchini , Alessandra D’Amico , Marta Novo , Valentina Castellani , Lucia Stefanini , Francesco Violi , Roberto Carnevale. Extra Virgin Olive Oil and Cardiovascular Diseases: Benefits for Human Health. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets. 2018;18(1):4-13.

7.www.sevencountriesstudy.com

8. Antonino Tuttolomondo, Irene Simonetta, Mario Daidone, Alba Mogavero, Antonella Ortello, Antonio Pinto . Metabolic and Vascular Effect of the Mediterranean Diet. Int J Mol Sci. 2019 Oct; 20(19): 4716.